Zehirlenme, sindirildiğinde, solunum yolu ile alındığında, emildiğinde, veya vücuda uygulandığında, enjekte edildiğinde veya vücutta geliştiğinde, küçük miktarlarda kimyasal etkileriyle vücuda hasar veren veya fonksiyonunu bozan maddelere denir herhangi bir yolla yeterli miktarda alındığında, kimyasal etkiyle, organlarda ve organların işlevlerinde geçici ya da kalıcı hasar meydana getiren maddelere zehir denir. Çok küçük miktarlardaki zehir çok fazla hasara veya ölüme neden olabilir.
Zehirlenmelerde genel belirtiler
Alınan maddenin yapısal özelliğine ve alınma yoluna göre belirtiler değişir. Bazen yabancı madde alındıktan hemen sonra belirtiler ortaya çıkar. Bazen da çok sonra belli olur. Etkilenen organa göre belirtiler değişir.
Uyku hali, saldırganlık, nöbet geçirme, bilinç kaybı,
Göz bebeklerinde büyüme ya da küçülme, görme kaybı ya da bulanık görme,
Tükürük ve vücut salgılarında azalma ya da artma, cildin aşırı terli ya da aşırı kuru olması,
Nefes darlığı, solunum sayısında azalma ya da artma,
Kalp hızı artabilir ya da azalabilir. Düzensiz atabilir. Hasta çarpıntı hissedebilir. Ya da baygınlık geçirebilir.
Hasta asit ya da baz bir madde içti ise ağızda, boğazda, yemek borusunda ve midede yanıklar, hatta yırtılmalar olabilir. Yutma güçlüğü olabilir.
Zehirli madde ağızdan alındı ise kusma, karın ağrısı, ishal olabilir,
Alınan maddenin etkisine göre karaciğer ve böbrekte, kemik iliği ve kan hücrelerinde bozukluk olabilir.
Zehirlenme yolları
Hava yolu ile soluyarak akciğerlerden,
Direk temasla cilt yolu ile,
Ağızdan,
Damardan enjeksiyonla,
Cilt altına enjeksiyonla,
Makattan alımla zehirlenme olabilir.
Solumun yoluyla zehirlenmelerde ilkyardım
İlk yardımcı kendisinin zehirlenmemesi için gerekli tedbirleri almalıdır.
Hasta zehirlenme ortamında açık havaya çıkarılmalıdır.
112 acil aranmalıdır.
İlk bölümlerde anlatılan ilk yardım kuralları uygulanmalıdır.
Hastanın üzerinde bulunan kravat, kemer, korse gibi vücudu sıkan şeyler gevşetilmelidir.
Hastanın başının altına ceket, kazak gibi herhangi bir yumuşak madde konularak başı yükseltilmelidir.
Kusmalara karşı hazırlıklı olunmalıdır. Herhangi bir kusma anında hasta yan çevrilerek kusmuğun akciğerlere kaçması önlenmelidir.
Hastanın kalp ve solunumu normal ancak şuuru kapalı ise koma pozisyonunda hasta bekletilmelidir.
Hasta 112 görevlilerine teslim edilene kadar yanından ayrılmamalıdır.
Sindirim yoluyla zehirlenmelerde ilkyardım
Genel olarak solunum yolu zehirlenmeleri ile aynıdır.
İlk bölümlerdeki ilk yardım kuralları uygulanır.
112 acil aranır.
Hasta güvenli bir yere taşınır.
Etraf sakinleştirilir.
Hastanın şuuru açıksa tam olarak ne içtiği öğrenilir.
Hastanın şuuru kapalı ise kusturulmamalıdır.
Asit ya da baz içerikli bir madde içti ise kusturulmamalıdır. Bu durumda hastaya bol su içirilebilir.
Hastanın şuuru açık, içtiği madde asit ya da baz içerikli değilse kusturulabilir. Zehiri vücuttan uzaklaştırmanın en etkili yolu budur. Ancak bu işlem kontrollü yapılmalıdır. Kusturma sırasında kusmuk akciğerlere kaçabilir. Kusturma sırasında hastanın kalp atımları yavaşlayabilir. Kalp durabilir.
Hastayı sevk ederken içtiği madenin kutusunu ve prospektüsünü de hasta ile birlikte gönderilir.
Cilt yoluyla zehirlenmelerde ilkyardım
Genel ilk yardım uygulamaları her zaman uygulanmalıdır.
İlk yardımcı zehirli madde ile kendisinin de zehirlenebileceğini unutmamalıdır. Bu nedenle kendisini korumalıdır.
Hastanın üzerindeki tüm kıyafetler çıkarılmalı temiz kıyafetler giydirilmelidir.
Temiz ve ılık su ile hasta en az 15 dakika devamlı yıkanmalıdır.
Tamamen yıkama imkanı yoksa kıyafetler değiştirildikten sonra el, yüz, kafa ve bacaklar yıkanmalı hasta bir an önce nakledilmelidir.
Zehirlenmelerde genel ilkyardım uygulamaları
Öncelikle kendinizi koruyun,
Hava yolu, solunum ve dolaşım desteği açısından hasta kontrol altında tutulmalıdır,
İlk yardımın asıl amacı, zaman kaybetmeden zehirli maddenin kana karışmasını önlemek ve onu zararsız hale getirmek, kusturarak, sulandırarak kana karışmasına engel olmaktır.
Bazı genel bilgiler mutlaka öğrenilmelidir. Bunlar:
-Alınma yolu,
-Alınan maddenin miktarı,
-Alınan maddenin ismi, varsa şişenin etiketi, ilaç kutusu,
-Ne zaman alındığı,
-Tek bir madde mi yoksa başka bir madde alımı var mı?
-Alındıktan sonra
-Düşme, çarpma ya da dövülme olmuş mu?
-Uyku hali, nöbet geçirme, bilinç bulanıklığı, bulantı, kusma, karın ağrısı, nefes darlığı, baş dönmesi, nefes darlığı, düşük tansiyon ya da çarpıntı var mı kontrol edilmeli ve kaydedilmelidir.
Daha sonra
-Tüm zehirlenme hastaları adli vakadır. Bildirimi zorunludur. Mutlaka polise haber vermek gerekir.
-Her ne sebeple olursa olsun bir zehirlenme varsa hasta mutlaka hastaneye götürülmelidir.
-Normal dozlarda zararlı olmayan birçok ilaç yüksek dozlarda alındığında zehir etkisi yapabilir.
– Hastaya sigara ya da alkol içirilmemeli, üzerine su dökülmemelidir.
-Doktora ya da sağlık merkezine ulaşmanız gecikecek ya da imkansızsa ZEHİR DANIŞMA MERKEZİNDEN YARDIM ALABİLİRSİNİZ 114