Hasta ve Olay Yerinin Değerlendirilmesi

İlk yardımcının bilmesi gereken ve vücudu oluşturan sistemler

İnsan vücudu kendi otonomisi ile çalışan bir sistemdir.  Dışarıdan herhangi bir uyarıya ihtiyaç duymadan çalışır. Kendi iç yapısında bir çok organ ve organ sistemlerinden oluşan karmaşık bir yapıya sahiptir. İlk yardımcı bu organları ve organ sistemlerinin bir kısmını bilmelidir.

İlk yardımda önemli olan organ sistemlerini biz ‘Hayat Üçgeni’ olarak isimlendiririz. Kalp, akciğerler, beyin, kan damarları ve kan bu sistemde hem etkilenen hem de etkileyen organ ve organ sistemleridir.  Yaptığımız tüm müdahale ve girişimlerde amacımız bu hayat üçgenini ayakta tutmaktır. Kalp, akciğerler, beyin, kan damarları ve kan bu sistemin en önemli parçalarıdırlar.

Beyin kafatası içinde yer alır. Kalp ve akciğerler ise göğüs kafesi içindedir. Bu iki yapı boyun ile birleşir. Bu durumda ilk yardımda beyin, boyun ve göğüs kafesi ön plana çıkmaktadır.

Bunun yanında bu organ sistemlerini ayakta tutan, taşıyan ve koruyan iskelet sistemimiz de ilk yardımda oldukça önemlidir. Erişkin bir insanda yaklaşık 206 adet kemik vardır.   İskelet sisteminde olabilecek bir yaralanma hem şiddetli hasar yapar hem de bu kemikler tarafından korunan diğer hayati organlar zarar görebilir. Örneğin beynimiz kafatası dediğimiz kemik bir zırhın içindedir. Kafatasımız zarar görürse beyin de hasar görebilir. Omurilik omurga kemikleri içindedir. Bir omurga yaralanması potansiyel olarak bir omurilik yaralanmasına neden olabilir. Bu da kalıcı bir felçlikle sonuçlanabilir. 

Organları ve organ sistemlerini taşıyan ve koruyan kemik sistemi önemli fonksiyonlara sahiptir. Yaralanmalarda bir kemik kırıldı ise oldukça şiddetli ağrı yapar.

Gerek ilk yardım olsun gerekse acil tıbbi müdahale her ikisinde de hedef kalp ve akciğer makinesini çalışır vaziyette tutarak özellikle beyne yeteri kadar oksijenlenmiş ve yeterli miktarda kanı götürmektir. 

Kafatasını vücuda bağlayan boyun bölgesi önemli bir kavşaktır. Kafanın dik durmasını sağlayan omurga ve tüm vücudun çalışması için gerekli elektrik uyarıları omurilik aracılığı ile vücuda geçer. Beyin ve kafadaki diğer organların beslenmesi için gerekli kan buradaki damarlardan geçer. Yemek borusu boğazdan ve boyundan geçerek göğüs kafesinden mideye ulaşır. Ayrıca yine boğazdan başlayan nefes borusu de boyundan geçerek akciğerlere ulaşır.

Vücutta nabız alınabilen bölgeler

Hasta ya da yaralının hayatta olduğunun en önemli bulgularından birisi de nabız atışlarıdır. Nabız, kalp atımlarının damarlar üzerinden kontrol edilmesidir.

Vücutta değişik nabız bölgeleri vardır. Bu bölgeler genelde atardamarların deriye yakın olduğu yerlerdir. İlk yardımda en çok kullanılan nabız bölgeleri  hem ulaşılması kolay olan hem de kalbe yakın olan nabız bölgeleridir.

Önemli Nabız Bölgeleri

1. Kalp tepe atımı: Direk kalp üzerinden kalp atışlarının kontrol edilmesidir. Özellikle zayıf bünyeli insanlarda sol meme başının hemen altından rahatlıkla hissedilebilir.

2. Boyun atardamarları: Can damarı olarak da bilinen bu atardamarlar hem kalbe en yakın olan hem de kolaylıkla kontrol edilebilen damarlardır. Boyunda orta hatta bulunan nefes borusunun hemen yan tarafından rahatlıkla alınabilir.

3. El bileği atardamarları: El bileğinde iki adet atardamar vardır. El bileğinin iç tarafından bu nabızlar alınabilir.

4. Kasık atardamarları: Her iki kasıkta bacaklara kan götüren atardamarlar vardır. Şüphede kalındığında bu damarlar da kullanılabilir. 

İlk yardımda hasta ya da yaralının değerlendirilmesinde amaç; 

a. Hasta ya da yaralının o anki durumunu tespit etmek,

b. İlk yardıma muhtaç olup olmadığına karar vermek,

c. Olay yerine ambulans ve acil tıbbi müdahale ekibi çağrılıp çağrılmayacağına karar vermek,

d. Olay yerinde bulunan diğer insanların güvenliğini sağlamak,

e. Olay yerinde panik çıkmasına engel olmaktır.

Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işlemler

a. Olay yeri güvenliği sağlanmalıdır.

b. Olabilecek ikincil kaza ve yaralanmalar önlenmelidir. Muhtemel bir elektrik kaçağı, gaz kaçağı, kesici-delici bir alet  vs. olabilir.

c. Adli olaylar için delil olabilecek şeyler korunmalıdır. Hastanın yanında bulunan kimlik, ilaç ve tıbbi dökümanlar korunmalıdır.

d. Özellikle sinema, alışveriş merkezi, banka gibi toplu yaşam yerlerinde bir hasta ya da yaralanma olduğunda hırsızlık vs. gibi olaylar olabilir. Bu durumda olay yeri güvenliği daha da önem arz eder.

Hastanın ilk değerlendirilme aşamaları

Olay yeri güvenliği sağlanıp, 112 acil arandıktan sonra hastanın değerlendirilmesi yapılmalıdır. İlk değerlendirmede yaşamsal bulgulaarı kontrol edilir.

1. Hareket ediyor mu?

2. Konuşuyor mu?

3. Deri rengi ve ısısı normal mi?

4. Solunumu var mı?

Hastanın ikincil değerlendirilmesi

İlk değerlendirmedeki işlemler yapıldıktan sonra ikincil değerlendirmeye geçilmelidir. Hastanın nefes alıp almadığı tekrar kontrol edilmelidir. Nefes alıyorsa problem yoktur. Güvenli bir pozisyonda (recovery position) ambulansın gelmesi beklenmelidir. 

Bu pozisyonun özelliği hastanın rahat nefes alıyor olması, bunun yanında kalp atımlarının rahat olması ayrıca herhangi bir kusma anında kusmuğun akciğerlere kaçma ihtimalinin olmamasıdır.

İkincil değerlendirmede canlılık belirtileri yoksa hemen kalp masajına başlanmalıdır. Kalp masajının amacı göğüste uygun bir bölgeye basınç uygulayarak kalbin çalışmasını sağlamaktır. Kalp 4 odacıktan oluşur. Üst odacıklara kulakcık, alt odacıklara karıncık denir. Sağlıklı bir kalpte sağ kulakcık ve karıncık  vücuttan dönen kirli kanı, sol kulakcık ve karıncık ise akciğerlerden dönen oksijenden zenginleştirilmiş kanı pompalar. Kalp kasılırken karıncıklardaki kan akciğerlere ve vücuda pompalanır. Gevşerken ise –emme basma tulumbada olduğu gibi- vücuttan ve akciğerlerden dönen kan kulakcıklara dolar.

Bu durumda kalp masajında hedef bu dolma ve boşalma işlemini devam ettirmektir.  Yapılan bir çok araştırma sonunda bunun için en uygun yöntemin göğüs kafesinin ön tarafından ve orta kısmından göğse baskı yapmak olduğu tespit edilmiştir.

Kalp masajını 30 kez yaptıktan sonra 2 kez solunum yaptırılmalıdır. Kazazedeye solunum yaptırmanın en uygun yöntemi ağızdan ağıza solunum vermektir.

Olay yerini değerlendirmenin amacı

Olay yerini değerlendirmede amaç,

1. İkincil kazaya da yaralanmaları önlemek,

2. Kendi güvenliğimizi sağlamak,

3. Hastanın tedavisi için adli birimler için ya da sigorta şirketi için delil oluşturabilecek şeyleri tespit etmek ve korumak,

4. Panik durumundan yararlanarak olabilecek hırsızlıkları önlemek,

5. Aynı sebepten dolayı daha sonradan olabilecek hastalanma ya da yaralanma sebeplerini tespit ederek ilgili mercilere bildirmek olmalıdır.

Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işlemler

Olay yerine görevli olmayan siviller sokulmamalıdır. Bu amaçla şeritler kullanılabilir. Bir kurtarıcı hasta ya da yaralı ile ilgilenirken başka bir görevli mutlaka olay yeri güvenliğini sağlamalıdır. Olay yerinde bulunan şüpheli paketler açılmamalı, polise haber verilmelidir. Bir hırsızlık ya da darb söz konusu ise parmak izleri muhafaza edilmelidir. Hasta ya da yaralıya ait olan ilaç, tıbbi kayıt ya da evraklar sağlık görevlilerine teslim edilmelidir.

Hasta ve Olay Yeri Değerlendirme Konu İçi Testi

1 / 5

Aşağıdakilerden hangisi olay yerinde yapılması gereken işlemlerden birisi değildir?

2 / 5

İlk yardımda kullanılan nabız bölgelerinden değildir?

3 / 5

Vücutta nabız bölgeleri  genelde toplar damarların deriye yakın olduğu yerlerdir.

4 / 5

Olay yeri değerlendirmesinde yapılacak işlemlerden bir tanesi de ikincil kazaları önlemektir.

5 / 5

Recovery Position (Güvenli pozisyon) nedir?

Puanınız

Ortalama puan şöyledir 67%

0%