İlk yardım nedir?
İlk Yardım kelimesi İngilizce ‘First Aid’ kelimesinin türkçeye çevrilmesi ile ile elde edilen bir kavramdır.
İlk yardım; olay yerinde, olay yerinde bulunan kişilerce, olay yerindeki imkanlarla, hiç bir tıbbi alet kullanılmadan yapılan hayat kurtarıcı işlemlerdir.
Acil tedavi nedir?
Acil Tıbbi Müdahale (Emergency Care) ise; Eğitimli tıbbi personel tarafından yapılan, her türlü tıbbi malzeme ve bilginin kullanıldığı hayat kurtarıcı işlemlerdir.
İlk yardımcı kimdir?
İlk Yardımcı, ilk yardıma muhtaç hale gelen hasta ya da yaralının yanında olan ve ilk yardım eğitimi almış kişidir.
İlk yardım ve acil tedavi arasındaki fark nedir?
İlk yardımda hedef hasta ya da yaralıyı hayatta tutmak, daha fazla hastalanmasına ya da yaralanmasına engel olmaktır.
Acil tıbbi müdahalede ise hedef ilk yardım hedeflerine ek olarak hasta ya da yaralının tedavisine yönelik müdahale ve girişimleri yapmaktır.
İlk yardımın öncelikli amaçları nelerdir?
İlk Yardımın Öncelikli Amaçları: ‘6 T Kuralı’ altında toplanabilir.
T1: Tedbir: Yaralanma ya da hastalanma olmadan yapılacak olan işlemlerdir. Alınacak tedbirlerdir. Burada toplumun tüm kesimlerine görev düşmektedir.
Tedbir 4 aşamada gerçekleştirilir.
1. Eğitim: Toplumun her kesiminin hem hasta ya da yaralı olmaması hem de ilk yardım konusunda eğitilmesini içerir.
2. Yasal düzenlemeler: Gerekli yasal düzenlemelerin yapılmasının yanında bu yasalara uyma refleksini artırma, gerekli denetim mekanizmalarının çalıştırılması ile olur.
3. Mühendislik: Gerekli ve uygun mühendislikle yapılan binalar, araç muayenelerinin zamanında ve gerekli şekilde yapılması insan hayatına ve sağlığa yönelik planlama ve yapılanma ile hastalanma ve yaralanma oranı azaltılabilir.
4. İlk yardım ve Acil tıbbi müdahale: Gerekli sağlık örgütlenmesinin yapılması, makine ve teçhizat alımı, bunların kullanımının öğretilmesini kapsar.
T2: Telekomünikasyon: Ülkemizde Sağlık Bakanlığı bünyesinde 112 acil çağrı sistemi kurulmuştur. Ücretsiz olarak hizmet veren bu hat her türlü telefondan aranabilir. En yakın merkezden yönlendirilen ambulans hasta ya da yaralıya ulaşır. Ambulanslarda doktor, teknisyen ve hemşireler çalışır.
T3: Triaj: ‘Hasta Ayırma’ anlamına gelir. İlk kullanım yeri ikinci dünya savaşı sırasında savaş alanında yaralılara müdahale ederken tedavi önceliklerini belirlemek amacı ile kullanılmıştır. Daha sonra toplu kazalarda, felaketlerde, birden fazla hasta ya da yaralının olduğu her durumda kullanılmaya başlamıştır.
Triaj; özellikle birden çok hasta ya da yaralının olduğu durumlarda tedavi önceliğini belirlemektir. Zor bir işlemdir. İdeali triajın kıdemli bir doktor tarafından yapılmasıdır. Çoğu kez olay yerinde erken dönemde bir doktor olmayabilir. Bu durumda en kıdemli sağlık personeli ya da ilk yardım eğitimi almış kurtarıcı triajı yapmalıdır.
Triajda 4 renk kodlaması kullanılır.
1. Siyah: Ölmüş veya ölmek üzere olan tıbbi olarak bir şey yappılamayacak olan kazazede grubunu gösterir.
2. Kırmızı: İlk iki saat içinde Acil Tıbbi Müdaahle edilmediği takdirde ölme ihtimali yüksek olan kazazede grubunu gösterir. Öncelikle müdahale ve hastaneye nakil edilmesi gereken kazazede grubudur.
3. Sarı: İlk 12 saatte müdahale edilmese bile hayati tehlike veya uzuv kaybı ihtimali olmayan kazazede grubunu gösterir.
4. Yeşil: Olay yerinde hiçbir yaralanma şikeyeti olmayan kazazede grubunu içerir. Ancak tüm hastalar bittikten sonra bu grup kazazedelerinde muayene edilmesi gerekir.
T4: Tanı: Hastanın transfer edilmeden önce hastalanmasını ya da yaralanmasının nedenini belirleme, muhtemel etkenleri ortadan kaldırma, hastanın yaşamını tehdit eden sebeplerin tanınmasını içerir.
T5: Tedavi: T4’ de bahsi geçen etkenlerin tespit edilip tedavisine başlamasıdır. Kanayan bir damarın üzerine basılması, ağız içinde boğulmaya neden olan bir etkenin çıkarılması ya da nefes almayan bir hastaya ağızdan ağza ya da ağızdan burna suni solunum yaptırmak da bir tedavidir.
T6: Transport: Hasta ya da yaralının tedavi olabileceği en yakın merkeze uygun koşullarda nakledilmesidir. Ülkemizde bu işi 112 merkezlere bağlı çalışan ambulanslar yapar. Ancak her zaman ambulans ile transfer mümkün olamayabilir. Bu durumda hasta uygun transfer şartları altında nakledilmelidir.
İlk yardımın temel uygulamalarınelerdir?
İlk yardımın temel uygulamaları: İlk yardımda hedef hastanın kalbinin ve akciğerinin çalışır vaziyette tutulması ile beyin, kalp kası gibi hayati organlara oksijenlenmiş kan akımının ulaştırılmasıdır. Ayrıca hasta ya da yaralıya müdahale ederken yapılacak yanlış hareketlerle zarar görmesine engel olmaktır.
İlk yardımcının müdahale ile ilgili yapması gerekenler nelerdir?
İlk yardımcının müdahale ile ilgili yapması gerekenler: İlk yardımcı müdahale yaparken yaşam zincirine uymalıdır.
İlk yapacağı iş 112’ye telefon açarak acil müdahale sistemini harekete geçirmesidir. Ardından olay yerinin güvenliğini sağlamalıdır. Hasta ya da yaralıya ya da kendisine zarar verebilecek etmenleri bertaraf etmelidir. Olay yeri güvenli değilse hasta ya da yaralıyı güvenli bir yere almalıdır. Ardından hastanın solunum ve dolaşım sistemini değerlendirmeli, uygun ilk yardım işlemlerine başlamalı, bu işlemlere 112 ekibi gelene kadar devam etmelidir.
İlk yardımcının ABC’si nedir?
ABC alfabenin ilk 3 harfidir. Dolayısıyla ilk yapılması gerekenleri ifade eder. Ayrıca ingilizcede ‘Airway, Breathing, Circulation’ kelimelerinin de ilk harfleridir. Bunların türkçesi ‘Havayolu, Solunum, Dolaşım’ dır .
İlk yardımcının ABC’si; hastanın havayolunun açılması, solunumunun sağlanması ve dolaşımının temin edilmesidir.
Erken dönemde acil müdahale sisteminin harekete geçirilmesi yani 112 merkezin aranması unutulmamalıdır.
Ayrıca ilk yardıma muhtaç hale gelen bir insanda muhtemel boyun yaralanmaları olabilir. Eğer erken dönemde hastanın boyun bölgesi sabitlenmezse omurilik hasarı ile hastada kalıcı felçlikler olabilir. Erken dönemde bunu kesin olarak anlamak mümkün değildir. Bu durumda ilk yardıma muhtaç her hasta ya da yaralı omurga ve omurilik hasarı var olarak kabul edilmeli ve erken dönemde boyun hareketsiz hale getirilmelidir.