Hasta/yaralı taşınmasında genel kurallar nelerdir?
Hastanın ve kurtarıcının emniyeti sağlanıp olay yeri güvenli hale gelince dikkat hayatı tehdit eden tıbbi durumlara yönelmelidir. Hava yolu açılmalı, solunumun varlığından emin olunmalı, gözle görülür kanamalar durdurulmalıdır. Hastayı kurtarıp, müdahale edip, taşıma çabası içinde temel yaşam desteğinin ABC’leri, herkesin emniyeti sağlandıktan sonra unutulmamalıdır. Acil tıbbi müdahale için gerekli ekip ve ekipman varsa bazen yaralı ya da hasta bulunduğu yerden çıkarılıp taşınmadan müdahale başlayabilir. Bazen de olay yerinde müdahale zor hatta imkansız ve riskli olabilir. Bu durumda ilk yardımcı bir görevinin de hastaya daha fazla zarar vermemek olduğunu hatırlamalıdır.
Olay yerinde ilk yardım tamamlanınca hasta ya da yaralı uygun şekilde bir sedye ya da başka bir taşıma aracına konmalı, uygun pozisyon verilmeli, gerektiği şekilde örtülmeli ve emniyetli bir şekilde bağlanmalıdır. Bu işleme PAKETLEME denir.
Sedye ya da taşıma aracı hastaya işlemden önce mümkün olduğunca yaklaştırılmalı, böylece elde taşınan mesafe en aza indirilmelidir. Hastanın hayatının tehlikede olduğu ve hızlı müdahale edilmesi gereken nadir durumlar dışında nakil mümkün olduğunca düzenli, planlı, sakin ve panik olmadan yapılmalıdır. Uygun olmayan, hasta tam olarak hazırlanmadan başlatılan nakillerde hastaya zarar verme riski vardır. Plansız ve panik halindeki nakillerde ise kurtarma ekibinin kaza geçirme ve yaralanma ihtimali yüksektir.
Taşıma işlemi en az iki kurtarıcı tarafından yapılmalıdır. Taşıma için etraftakilerden yardım alınabilir. Ancak ne yapılacağı ayrıntılı bir şekilde anlatılmalıdır. Taşıma planı yaparken ana hedeflerden biri, hastanın bulunduğu yerden sedyeye naklini gerçekleştirdikten sonra daha fazla hareket etmesini engellemektir. ÖN BAKIM, DEĞERLENDİRME VE STABİLİZASYON TAMAMLANMADAN HASTA YA DA YARALININ HAREKET ETTİRİLMESİNİN TEK ŞARTI: HASTANIN YA DA KURTARICININ HAYATININ TEHLİKEDE OLMASIDIR.
Hasta ya da yaralı yanan bir binanın içinde ise ve zehirli duman varsa ya da ilk yardımcı hastanın durumu ve yerinden dolayı gerekli girişimleri yapamıyorsa hemen taşımaya geçebilir. Hastaya dokunulan her durumda amaç, kurtarma sırasında hasta ya da ilk yardımcının yaralanmasını ya da daha fazla zarar görmesinin önlenmesidir. Hasta paketleme ve taşıma pratikle ve eğitimle öğrenilip, mükemmelleştirilen teknik yeteneklerdir. Belli bir durumda ilk yardımcının en iyi yöntemi uyguladığından emin olmasının tek yolu her hasta nakli tamamlandığında ilk yardımcının uyguladığı tekniklerin uygun olup olmadığını değerlendirmesidir. Her kurtarma ya da nakil işleminin en öncelikli hedefi, olabilen en emniyetli ve etkin biçimde nakili gerçekleştirmesidir.
Bir hastayı bir yerden diğerine taşımak kesin bir planı gerektirir. İlk yardımcı taşımaya başlamadan önce iyi bir planlama yapmalıdır. Planlama ilk yardımcının gücünün sınırları ve kullanılabilir kaynakların durumu ile ilgilidir. Sedye, travma tahtası, boyunluk, battaniye, ateller, kayışlar mümkün olduğunca kullanılmalıdır. Kurtarma işlemi ilk yardımcının hayatına gereksiz zararlar vermeyecek şekilde başarılmalıdır.
ÖLÜ YA DA YARALI BİR İLK YARDIMCI HAYAT KURTARAMAZ.
Bir hasta paketlenirken ve taşınırken bazı noktalar akılda tutulmalıdır:
1-Sadece yuvarlayamadığınız, itemediğiniz ya da çekemediğiniz bir hastayı kaldırın.
2-Kol ve bacaklarınız gövdenize yakın olacak şekilde çalışın. Böylece ağırlık merkeziniz uygunsuz konumda olmaz ve kaslarınıza aşırı yük binmez.
3-Kullanabileceğiniz en uzun ve en güçlü kas gruplarını kullanın. Kas kasılmasının en etkin şekli, kasın orta hızda ve yumuşak kasılması ile mümkündür.
4-Ayaklarınızın bulunduğu yerden daha derinde çalışıyorsanız, vücudunuzu, diz ve kalçalarınızı bükerek öne doğru eğin. Ağır kaldırmak için belinizden eğilmeyin.
5- Her iki ayağınızı zemine düz yerleştirin. Bir ayağınız ötekinden hafifçe önde olsun. Bu şekilde sağlam bir tabana ağırlığı yayın.
6- Hastanın ağırlığını her iki ayağınıza eşit dağıtın.
7-Baldır ve kalça kaslarının temel kaldırma gücünü sağlayabilmesi için, kaldırırken dizlerinizi düzeltin.
8- Hastayı kaldırırken karnınızı kasın ve kalçalarınızı gövdenize yakın tutun. Böylece omuzlarınız omurga ve pelvisle aynı hizada olsun.
9-Aks olarak bacaklarınızı kullanın, omurganızda rotasyon ve yana eğilme hareketleri yapmayın. Omuzlarınız pelvisinizle hep aynı hizada paralel olsun.
10-Başınızı dik tutun. Yumuşak koordineli hareketler yapın. Ani fevri hareketler kaslara aşırı yük bindirir. Yaralanmalara yol açar.
11- Sadece rahatça taşıyabileceğiniz yükler kaldırın. İnsanlara yaş, cinsiyet kas kitlesi ve fizik kapasiteni göz önüne alarak yük verin.
12-Yavaş, koordineli hareketlerle yürüyün. Bir hasta ya da sedyeyi taşırken adımlarınız omuzlarınızdan daha geniş olmasın.
13-Mümkün olan her zaman ileri doğru yürüyün. Böylece hareketiniz normal, dengeli ve yumuşak olur.
14-Mümkün olan her zaman yardımcı cihazlar kullanın. Bu cihazların çalışıp çalışmadıklarını düzenli aralarla kontrol edin. Nasıl kullanılacaklarını öğrenin.
Hastanın ambulansa transferi ve hastaneye nakli, hasta emniyetli bir şekilde hastaneye ulaşmadan tamamlanmış sayılmaz. Her nakil işlemi tamamlandıktan sonra ilk yardımcı yeni bir kurtarma işlemi için hazırlanmalıdır. Kurtarma ekibi kurtarma sırasındaki olumlu ve olumsuz noktaları gözden geçirmelidir.
Acil taşıma teknikleri nelerdir?
BİR KİŞİLİK TAŞIMA TEKNİKLERİ
1-Sürükleme yöntemi
1-İtfaiyeci sürüklemesi: Kurtarıcı hastanın vücudunun üst kısmının ağırlığını omuzları ve kollarının üst kısımları ile destekler. İlk yardımcı başını dik, kollarına düz tutarak denge ve ağırlık transferini sağlar.
2- Giysiden sürükleme: Kurtarıcı hastanın vücudunu uzun ekseni boyunca çekmelidir. Kurtarıcı bacak ve sırt kaslarını kullanıp, kollarını düz tutarak en güçlü çekişi sağlayabilir.
3- Battaniye sürüklemesi: Kurtarıcı hastayı sürüklerken sürtünmeyi azaltmak için battaniye kullanabilir. Kolları dik tutup bacak ve sırt kaslarını kullanarak en kuvvetli çekiş sağlanabilir. Battaniye bütünüyle hastanın çevresini sarmalıdır. Hastanın başı, boynu ve ekstremiteleri için hem destek, hem de koruma sağlayacaktır.
2-İtfaiyeci taşıyışı
-Denge ve ağırlık transferi en iyi şekilde hastanın belinden yukarısı kurtarıcının omzundan aşırılarak sağlanabilir.
-Aynı anda kurtarıcının kalçaları hastanınkinin altına gelecek şekilde, ilk yardımcı dizlerini büker.
-Kurtarıcı dengesini sağlamak amacıyla ayaklarını ayrı tutarak, bacaklarıyla kaldırmalıdır. Ani ağırlık kaymalarına bağlı denge kaybına karşı uyanık olunmalıdır.
3-Önde beşik
Kurtarıcı kollarına, omuzlarına ve sırtına oldukça fazla ağırlık yükler. En iyi denge ve ağırlık transferi kurtarıcının kalça ve dizlerini büküp bacaklarıyla kaldırmasıyla sağlanır. Hastanın gövdesinin üst kısmının hafifçe geriye doğru kurtarıcının koluna yaslanması yardımcı olabilir. Hatanın önde merkezlenen ağırlığının kollarında olması nedeniyle, ilk yardımcı hastayla birlikte hareket ederken dengesini korumaya dikkat etmelidir.
4-Denk kayışı
Kurtarıcı hastanın ağırlığının büyük bir kısmını omurgası boyunca bacaklarına yüklemektedir. Ağırlık transferi en iyi şekilde kurtarıcı dizlerini ve kalçalarını büküp, bacaklarıyla kaldırırken sağlanır. Kurtarıcı takılmamak için hastanın bacaklarının pozisyonuna dikkat etmelidir.
5- Yan koltuk desteği
Hasta vücudunun ağırlığının çoğunu kendisi yüklenir. Kurtarıcı sadece gerektiği zaman hastanın ağırlığının bir kısmını destekler. <kurtarıcı hastanın dengesini kaybedip ani ağırlık kaymaları konusunda uyanık olmalıdır. Kurtarıcı yaralanmanın olduğu tarafın karşısında durmalıdır.
İKİ KİŞİ VE DAHA FAZLA KURTARICI İLE HASTA TAŞIMA TEKNİKLERİ
1-Teskereci metodu
İki kurtarıcı da direk sözlü emirlerle hareketlerini koordine etmelidir.
İlk yardımcı hastanın ellerini göğsünde çapraz yapıp, hastanın koltuk altından geçirdiği elleriyle hastayı kollarından kavrar.
Denge ve kaldırma en iyi şekilde kurtarıcılar kalça ve dizlerini büküp kaldırmak için bacaklarını kullanırken sağlanır. Göğüs kafesine yapılan baskı nedeniyle hasta bu pozisyonda hasta kendini biraz rahatsız hissedebilir.
2-Beşik yöntemi
İki kurtarıcı birbirlerinin ön kollarını tutarlar.
Denge ve kaldırma her iki kurtarıcının kalça ve dizlerini büküp, kaldırmak için bacaklarını kullanmasıyla sağlanır.
3-Yan koltuk desteği
Hasta kendi ağırlığının önemli bir kısmını taşıyacaktır. Gerekirse kurtarıcılar hastanın ağırlığının bir kısmına destek olurlar.
Kurtarıcılar hastanın dengesini kaybedip ani ağırlık kaymalarına neden olması konusunda uyanık olmalıdırlar.
4-Servikal yaralanma olmadığı zaman yuvarlama metodu
Kütük yuvarlama sırasında hareketin koordinasyonu direk sözlü emirlerle sağlanır. Üç kurtarıcının ellerini hastanın en uzaktaki kısmına yerleştirmeleri kaldıraç gücünü artırır.
En iyi ağırlık kontrolü, kurtarıcılar kendi ağırlık, omuz ve sırt kaslarını kullanarak yavaş, koordine bir şekilde çekerken sağlanabilir. Kurtarıcılar çekmeyi hastanın vücudunun en ağır kısımlarında yoğunlaştırmalıdırlar.
5-Servikal destek gerektiği zaman yuvarlama metodu
Omurga yaralanmalarından şüphelenilen vakalarda hemen servikal omurgaya nazik bir şekilde uzunlamasına destek uygulanmalıdır.
Hasta hareket ettirilmeden önce servikal ya da kurtarma yakalığı takılmalıdır. Hasta omurga tahtası ya da buna benzer bir şey üzerinde emniyete alınıp baş ve boyun sabitlenene kadar servikal destek sürdürülmelidir.
Baş ve servikal omurgayı destekleyen kurtarıcı sözlü emirlerle kütük yuvarlama işlevini yönetmekten sorumludur. Ellerin hastanın en uzak kısmına yerleştirilmesi kurtarıcılar için kaldıraç gücünü artırır. En iyi ağırlık kontrolü, kurtarıcılar kendi ağırlık, omuz ve sırt kaslarını kullanarak yavaş koordineli bir şekilde çekerken sağlanabilir. Kurtarıcılar çekmeyi hastanın vücudunun en ağır kısımlarında yoğunlaştırmalıdırlar. Omurga tahtası hastaya mümkün olduğu kadar çok yaklaştırılmalıdır.
Sonra hasta yavaş ve nazikçe omurga tahtasına doğru yuvarlanır ve emniyete alınır.
Servikal omurganın aşırı geri bükülmesine engel olmak için çocuk hastalarda omuz altına, erişkin hastalarda ise başın altına ince bir yastık ya da katlanmış çarşaf konabilir. Sonra baş her iki yanından desteklenerek sabitlenir. Alın üzerinden atılacak bir bandajla sabitleme tamamlanır.
6- Yerden sedyeye transfer
Hasta uzun bir omurga tahtası ya da kepçe sedyeye yuvarlanır.
Sonra hasta bununlar birlikte sedyeye aktarılır.
En iyi ağırlık transferi kurtarıcılar kalça ve dizlerin büküp kaldırmak için bacaklarını kullandıkları zaman sağlanır.
İstenirse kepçe sedye çıkarılabilir.
Battaniye kullanarak da yerden sedyeye transfer yapılabilir.
8-Sandalyeden tekerlekli sandalyeye transfer
Hastanın arkasında duran ilk yardımcı kollarını hastanın koltuk altlarından geçirerek hastanın önde çapraz yaptığı kollarını kavrar. İkinci bir ilk yardımcı ise dizlerinden hastanın bacaklarını kavrar. Sonra hasta nazik bir şekilde kaldırılarak tekerlekli sandalyeye yerleştirilir. Bu arada tekerlekli sandalyenin kayması engellenmelidir.